Αν αντέξεις, δεν αντέχουν αυτοί…

Δεν έχουν τρίτο μάτι ούτε δυο στόματα. Δεν είναι τίποτα άξεστοι. Μπορεί να είναι συμπαθητικοί και γλυκομίλητοι. Έχουν άνεση, ρητορεύουν, κάνουν αυτοκριτική και μπορούν –όταν χορτάσουν– έως και να κλάψουν με την πείνα των άλλων.

Του Κώστα Βαξεβάνη
Τα τέρατα της διαπλοκής δεν είναι τίποτα τέρατα, δεν είναι εγκληματικές φυσιογνωμίες που απολογούνται σε τυπολογίες. Μπαίνουν σε εντυπωσιακά κοστούμια, ξέρουν τρόπους, μα κυρίως μαθαίνουν να επιβιώνουν αφήνοντας πίσω τους την αχλή της προσαρμοστικότητας και της καλής θέλησης.
Αρκεί να μη σηκώσεις το δάχτυλο και δείξεις την ευθύνη τους. Οτι πήραν δάνειο, έστησαν πυραμίδα ή μπάμπουσκα και έκλεψαν. Οτι η ικανότητα, η ευρωστία και η πρόοδός τους είναι το αλισβερίσι της αμαρτίας και η αιτία για το κακό των άλλων.
Αρκεί να μην πεις ότι αγοράζουν τη σπουδαιότητά τους ή την αξία τους με τα κλεμμένα και αναγκάζουν την κοινωνία να αποδεχθεί τη μετριότητά τους ως μέτρο. Αρκεί να μην τους ακουμπήσεις στο σημάδι που αφήνει το μαύρο χρήμα στα χέρια τους. Τρελαίνονται, φωνάζουν, υπόσχονται την καταστροφή.
Μπορούν να σηκώσουν το βάρος χρημάτων που δεν τα έχουν ανάγκη, αλλά όχι το βάρος της ευθύνης και να πουν «εντάξει, έκανα ό,τι έκανα, ήταν επιλογή μου, αφού με έπιασαν αναλαμβάνω την ευθύνη». Ή τουλάχιστον να σιωπήσουν.
Η φάρα τους έχει μια ιδιαίτερη μορφή αλληλεγγύης. Δεν τη δημιουργούν οι αξίες ή οι ιδεολογίες, αλλά η συνενοχή. Γίνονται γροθιά και σάρκα μία για να κρύψουν. Το σκάνδαλο του τραπεζίτη δεν θα το ανακοινώσει το κανάλι που τρέφεται σαν σαπρόφυτο απ’ αυτόν.
Την αποκάλυψη του βρόμικου κόλπου δεν θα τη μάθει ποτέ η κοινωνία, η οποία θα ακούσει για συκοφαντία κάποιων εχθρών. Ετσι, χέρι χέρι, βρομιά με βρομιά, ανεβαίνουν και καθιερώνονται σε τέτοιον βαθμό που οι άλλοι μοιάζουν ανίσχυροι και η αλήθεια ψέμα.
Αν ψελλίσεις κάτι, θα το κρύψει η βοή τους, θα το απαξιώσει ο κυνισμός τους και θα το βρομίσει το ψέμα τους. Δεν θα επιχειρήσουν να εξαφανίσουν αυτά που λες, αλλά εσένα τον ίδιο. Δεν θα απαντήσουν ποτέ, αλλά θα κανιβαλίσουν και τις ιδέες και τη φυσική σου υπόσταση. Θα σε πουν αδερφή, πράκτορα, αναξιόπιστο. Θα κατασκευάσουν επίθετα για να τα βάλουν δίπλα στις πράξεις σου ώστε να τις προσδιορίσουν όπως θέλουν αυτοί.
Γιατί είναι σίγουροι πως αν εξαφανίσουν εσένα, θα εξαφανίσουν και την αλήθεια και τον κίνδυνο. Δεν θα απολογηθούν για τις πράξεις τους αν εσύ χρειάζεται να απολογείσαι συνεχώς για πράγματα που δεν ήταν ποτέ ούτε πράξη σου ούτε αξία σου.
Δεν χρειάζονται τη νίκη, δεν έχουν την απαίτηση να γίνουν οι καλοί της ιστορίας. Στόχος τους είναι να φανείς εσύ το ίδιο κακός με αυτούς, το ίδιο βρόμικος, το ίδιο άθλιος. Δεν τους ενδιαφέρει η επικράτηση, αλλά η ισοπέδωσή σου στο δικό τους επίπεδο. Τους αρκεί η αμφιβολία για όπλο.
Γιατί οι άνθρωποι από τη φύση τους, ακόμη και αυτοί που γνωρίζουν ότι στο καλό επιτίθενται με βρομιά για να το αμαυρώσουν, όταν δουν τη λάσπη θα αναρωτηθούν μήπως στ’ αλήθεια η βρομιά είναι δικό σου κομμάτι και όχι αυτών που την εκσφενδόνισαν.
Αν δεν μπορέσουν να επιβάλουν τους όρους τους, τη σιωπή έστω, τότε θα φωνάξουν όλοι μαζί πως και εσύ είσαι απατεώνας, κλέφτης, ελεεινός που καταφέρνεις να κρύβεσαι. Τότε κάποιους θα πείσουν, κάποιους θα προβληματίσουν, αλλά σε όλους θα σπείρουν την αμφιβολία. Θα το κάνουν όσες φορές χρειαστεί, μέχρι που όσοι ακούνε να αναφωνήσουν «δεν βαριέσαι, όλοι ίδιοι είναι» κι εσύ να κουραστείς, να μην αντέχεις άλλο.
Εχουν αποκτήσει όλους τους αυτοματισμούς και την κτηνώδη επανάληψη που οδηγεί στον στόχο. Αλλά έχουν ένα μειονέκτημα. Δεν ξέρουν τι να κάνουν όταν αποδειχθεί ότι δεν είσαι ο γνωστός τους κανόνας, σύμφωνα με τον οποίο η κτηνώδης βία τους μπορεί να προκαλέσει τόσο φόβο ώστε να λυγίσεις. Τότε ξεκινάει η δική τους αντίστροφη μέτρηση.
Προσπαθούν να βρουν τον κανόνα που ισχύει, γιατί ο δικός τους δεν ισχύει πια. Αλλά, όπως έχουν συνηθίσει στη μανιέρα τους, είναι ανίκανοι να χειριστούν καταστάσεις που δεν περιέχονται στο σενάριο, την πρόβλεψη και τη συνήθειά τους. Γίνονται ευάλωτοι και νιώθουν αδύναμοι. Γιατί η δύναμή τους στηρίζεται στη βεβαιότητα πως κανένας δεν θα την απειλήσει και χάνεται όταν απειληθεί η βεβαιότητα και όχι απαραίτητα η δύναμη.
Αυτός είναι ο λόγος που το Documento θα επιμείνει. Δεν θέλουμε απαραίτητα να νικήσουμε, γιατί τη νίκη την υπογράφει η κοινωνία με τον δρόμο που επιλέγει. Μας αρκεί να είναι διακριτό πως δεν είμαστε σαν αυτούς. Ναι, τότε η κοινωνία μπορεί να επιλέγει.
* Το κείμενο είναι το editorial του 11ου τεύχους της εφημερίδας Documento