Αίμα και πετρέλαιο στη Λιβύη

Δεν πέρασε πολύς καιρός από τη στρατιωτική επέμβαση του ΝΑΤΟ που οδήγησε στη φρικτή δολοφονία του Μουαμάρ Καντάφι, τον Οκτώβριο του 2011, και η Λιβύη εξελίχθηκε σε Νέμεση της Δύσης. Η κατάρρευση του απολυταρχικού καθεστώτος δεν έδωσε τη θέση της σε κάτι που να μοιάζει από μακριά με δημοκρατία, αλλά στον κατακερματισμό του κράτους και στην πανσπερμία των παραστρατιωτικών, κυρίως ισλαμικών, ομάδων. Η δολοφονία του Αμερικανού πρεσβευτή Κρίστοφερ Στίβενς από τους τζιχαντιστές της Ανσάρ αλ Σαρία στη Βεγγάζη, τον Σεπτέμβριο του 2012, προκάλεσε σάλο στα διεθνή μέσα ενημέρωσης, σε αντίθεση με τους σχεδόν καθημερινούς πλειστηριασμούς μαύρων δούλων στην Τρίπολη, που περνούν στα ψιλά. Αφού «απελευθέρωσαν» τη Λιβύη, οι μεγάλες δυνάμεις ενδιαφέρονταν μόνο να συντηρούν τη ροή πετρελαίου και να εμποδίζουν τη ροή απελπισμένων μεταναστών προς τον Βορρά.
Το τελευταίο δεκαήμερο, ο λιβυκός εφιάλτης επανήλθε στην πρώτη γραμμή της διεθνούς επικαιρότητας εξαιτίας του Χαλίφα Χάφταρ. Πρόκειται για «έναν παλιό πράκτορα της CIA που εξελίσσεται σε πονοκέφαλο για τις ΗΠΑ», όπως προειδοποιούσε από τον Αύγουστο του 2016 η Washington Post. Εχοντας θέσει υπό τον έλεγχό του ολόκληρη την ανατολική και τη νότια Λιβύη, ο ισχυρότερος πολέμαρχος της χώρας εξαπέλυσε στις 4 Απριλίου επίθεση με στόχο να καταλάβει την Τρίπολη, ανατρέποντας την αναγνωρισμένη από τη Δύση και τον ΟΗΕ κυβέρνηση του Φαγέζ αλ Σεράζ. Αλλά ποιος είναι ο μυστηριώδης κύριος Χάφταρ και πώς έφτασαν τα πράγματα στο χείλος ενός γενικευμένου εμφυλίου πολέμου με απρόβλεπτες επιπτώσεις;
Γεννημένος πριν από 75 χρόνια στην Αζνταμπίγια της Κυρηναϊκής (ανατολική Λιβύη), ο Χαλίφα Χάφταρ έγινε αξιωματικός του στρατού και συμμετείχε στο κίνημα του 1969 που ανέτρεψε τον βασιλιά Ιντρίς. Λέγεται πως ο Καντάφι τον εμπιστευόταν σαν γιο του. Γεγονός είναι ότι του ανέθεσε δύο καίριες αποστολές: την πρώτη φορά, όταν ο Χάφταρ πολέμησε ως επικεφαλής του λιβυκού σώματος στον αραβοϊσραηλινό πόλεμο του 1973, και τη δεύτερη, όταν ανέλαβε να διοικήσει τα λιβυκά στρατεύματα στον πόλεμο του Τσαντ, το 1986. Ωστόσο, στη δεύτερη περίπτωση ο Χάφταρ και τα στρατεύματά του παραδόθηκαν και αιχμαλωτίστηκαν. Ο Καντάφι τον αποκήρυξε, γεγονός που οδήγησε στη ρήξη μεταξύ των δύο ανδρών. Στη συνέχεια ο Χάφταρ απελευθερώνεται χάρη στις πιέσεις της κυβέρνησης Ρίγκαν και η CIA εκπαιδεύει τα στρατεύματά του ως πολιορκητικό κριό για τη δολοφονία και την ανατροπή του Καντάφι. Ο ίδιος ο Χάφταρ περιπλανιέται στη Νιγηρία και στο Ζαΐρ, αλλά καμία αφρικανική χώρα δεν θέλει να του δώσει άσυλο. Τελικά καταφεύγει στο Λάγκλεϊ της Βιρτζίνια, όπου συμπτωματικά βρίσκεται το αρχηγείο της CIA. Εκεί θα περάσει τα επόμενα είκοσι χρόνια της ζωής του και θα γίνει Αμερικανός υπήκοος.
Η δολοφονία Γιούνις
Η εξέγερση εναντίον του Καντάφι τον Φεβρουάριο του 2011, στη διάρκεια της λεγόμενης Αραβικής Ανοιξης, έβγαλε τον Χάφταρ από τη ναφθαλίνη. Ερχεται στη Βεγγάζη, που έχει πέσει στα χέρια των αντικαθεστωτικών, και επιδιώκει να χρισθεί αρχιστράτηγος των εξεγερμένων, αλλά δεν πείθει το Εθνικό Μεταβατικό Συμβούλιο, που προτιμά τον Αμπντουλφατάχ Γιούνις, ηγετική μορφή του κανταφικού κινήματος του 1969. Ο Γιούνις θα δολοφονηθεί υπό ανεξιχνίαστες συνθήκες λίγο καιρό αργότερα, ενώ ο Χάφταρ, χολωμένος που του αρνήθηκαν την ηγεσία, θα επιστρέψει στη Βιρτζίνια για «να αφοσιωθεί στα εγγόνια του», όπως ο ίδιος είπε.
Το χάος στη μετακανταφική Λιβύη τού έδωσε μια νέα ευκαιρία. Το καλοκαίρι του 2014, η κυβέρνηση της Τρίπολης και οι ισλαμιστές σύμμαχοί της αρνούνται να αναγνωρίσουν το κοινοβούλιο που προέκυψε από τις εκλογές. Το κοινοβούλιο μεταφέρεται στο Τομπρούκ, στο ανατολικό άκρο της χώρας, συγκροτεί δεύτερη κυβέρνηση και αναθέτει τις ένοπλες δυνάμεις του στον Χάφταρ, ο οποίος εμφανίζεται ως ο σωτήρας της χώρας από τη μάστιγα των ισλαμιστών, στο στυλ του Αιγύπτιου ηγέτη Αμπντελφατάχ Σίσι. Στα επόμενα χρόνια καταφέρνει να διαλύσει τους ισλαμιστές στην ανατολική Λιβύη και να προσεταιριστεί τις φυλές του νότιου τμήματος της χώρας, αποκτώντας τον έλεγχο των περισσότερων πετρελαιοπηγών. Η εκστρατεία του στην Τρίπολη είχε προαναγγελθεί πολλές φορές. Ο λόγος που τον ανάγκασε να βιαστεί ήταν ότι στις 14 Απριλίου επρόκειτο να συνέλθει στην πρωτεύουσα ειρηνευτική διάσκεψη υπό την αιγίδα του ΟΗΕ – μάλιστα ο γενικός γραμματέας του διεθνούς οργανισμού ήταν εκεί όταν άρχισε η επίθεση του Χάφταρ.
Ο φιλόδοξος στρατηγός δεν θα μπορούσε να πετύχει όσα πέτυχε χωρίς σοβαρή διεθνή υποστήριξη. Αίγυπτος, Σαουδική Αραβία και Εμιράτα τον στήριξαν με χρήματα και αεροπλάνα ως δύναμη κρούσης εναντίον των ισλαμιστών. Πιο καθοριστική ήταν η βοήθεια της Γαλλίας, που του έστειλε άνδρες των ειδικών δυνάμεων και των μυστικών υπηρεσιών για να τον στηρίξουν στις επιχειρήσεις του. Επιπλέον, ο Εμανουέλ Μακρόν αναβάθμισε τον Χάφταρ από πολέμαρχο σε πολιτικό ηγέτη, οργανώνοντας ειρηνευτικές συνομιλίες του στρατηγού με τον Σεράζ στο Παρίσι.
Οργή στη Ρώμη
Ο γαλλικός παρεμβατισμός εξόργισε την Ιταλία, παλιά αποικιοκρατική δύναμη στη Λιβύη, που κατήγγειλε ότι ο Μακρόν στηρίζει έναν «νέο Καντάφι» για να βάλει χέρι στα πετρέλαιά της. Αλλά και η Ρωσία στήριξε τον Χάφταρ, εν μέσω φημών πως διαπραγματεύτηκε μαζί του ναυτικές βάσεις στη Λιβύη. Στο πλευρό του Σεράζ τάχθηκαν το Κατάρ και η Τουρκία, ενώ η Αμερική φαίνεται ότι περιμένει να δει πού θα κλίνει η πλάστιγγα.
Δεν αποκλείεται ο Χάφταρ να υπερεκτίμησε τις δυνάμεις του. Αντί για μια κεραυνοβόλο εκστρατεία, οι δυνάμεις του έχουν καθηλωθεί για την ώρα έξω από την Τρίπολη, καθώς συνάντησαν σφοδρή αντίσταση από τις παραστρατιωτικές οργανώσεις που στηρίζουν τον Σεράζ και κυρίως από τους σκληρούς ισλαμιστές της Μισράτα. Δεδομένων των μεγάλων αποστάσεων ανάμεσα στο δυτικό και το ανατολικό τμήμα της χώρας, ενδεχόμενη καθήλωση του Χάφταρ θα εξασθενήσει κατά πολύ τις αμυντικές του γραμμές στη Βεγγάζη και στις γύρω πόλεις. Αν πάλι υποχρεωθεί να διατάξει υποχώρηση, το πολιτικό κύρος του θα έχει υποστεί τεράστιο πλήγμα. Σε κάθε περίπτωση, η τραγωδία της Λιβύης δεν προβλέπεται να έχει γρήγορο τέλος, αν δεν αναγκαστούν να αναθεωρήσουν τη στάση τους εκείνοι που την προκάλεσαν.Πέτρος Παπακωνσταντίνου
*Πηγή: Καθημερινή