ΑΝΑΛΥΣΗ ΥΨΗΛΟΤΑΤΟΥ ΕΠΙΠΕΔΟΥ

Τα μεγάλα παραμύθια του ΣΥΡΙΖΑ και η χρεοκρατία

από Κώστας Παπουλής

 

 

 

Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ πέρα από το ότι αποδεικνύεται η πιο καταστροφική για τον τόπο και τον λαό από οποιαδήποτε κυβέρνηση της μεταπολίτευσης, αποδεικνύεται και μια κυβέρνηση μικρών και θλιβερών Γκαιμπελίσκων. Ας δούμε πέντε, από τα πολλά «μαργαριτάρια – παραμύθια» της ομάδας Τσίπρα και των βουλευτών του που ακούμε τελευταία:

Παραμύθι πρώτο: «Το επιτόκιο 3,5% που δανείστηκε η χώρα το τελευταίο της ομόλογο, είναι χαμηλότερο, και από αυτό που δανειζόταν η χώρα όταν δεν είχε χρεοκοπήσει-μπει στα μνημόνια»

Η Αλήθεια: Σημασία δεν έχει το ονομαστικό επιτόκιο, αλλά το πραγματικό (ονομαστικό επιτόκιο αφαιρούμενου του πληθωρισμού). Το πραγματικό επιτόκιο που δανείστηκε η χώρα είναι μεγαλύτερο και από αυτό του Φεβρουαρίου του 2010. (Εφόσον βέβαια, ο Γ. Παπανδρέου επέλεγε να δανειστεί 20 και πλέον δις για το 2010 -όσα χρειαζόταν η χώρα για όλο το έτος-, και να καθυστερήσει την χρεοκοπία, αντί να φέρει το Δ.Ν.Τ. και τα μνημόνια).

Για να είμαστε σαφείς: η Ελλάδα ακόμη και λίγο πριν την χρεοκοπία (το 2007-2008-2009), δανειζόταν με ένα χαμηλό ονομαστικό επιτόκιο περίπου ίδιο με την Γερμανία, γιατί ως χώρα της ΟΝΕ, είχε την εμπιστοσύνη των αγορών (οι χώρες της ΟΝΕ δεν χρεοκοπούν έλεγαν οι αγορές). Μόνο που ο πληθωρισμός της χώρας, ήταν όλα αυτά τα χρόνια περί το 3,5%- 4%. Εν ολίγοις η χώρα δανειζόταν με ελάχιστα, μηδενικά έως και αρνητικά πραγματικά επιτόκια. Τον Νοέμβρη του 2009 η ονομαστική απόδοση του δεκαετούς ομολόγου του ελληνικού δημοσίου ήταν ακόμη 4,84%, για να φτάσει τον Φεβρουάριο του 2010 στο 6% και κάτι, και τελικά, τον Μάιο του 2010 στο 7,94%.

Η χώρα σήμερα ακολουθεί (ή ορθότερα, της επιβάλλεται) πολιτική εσωτερικής υποτίμησης, δηλαδή αποπληθωρισμού για να αυξήσει την διεθνή ανταγωνιστικότητά της, αφού δεν μπορεί (εντός ευρώ) να κάνει εξωτερική υποτίμηση. Για αυτό ο πληθωρισμός τα τελευταία χρόνια ήταν αρνητικός, είχαμε αποπληθωρισμό. Ανέκαμψε σε θετικό πρόσημο το 2017 (πέριξ της μονάδας), για να επανέλθει σε αρνητικό πρόσημο τον Ιανουάριο του 2018 (-0,2%). Άρα, με τα τελευταία δεδομένα (Ιανουάριος), το πραγματικό επιτόκιο δανεισμού ήταν 3,7% και άρα πολύ μεγαλύτερο από τον Φεβρουάριο του 2010 και περίπου ίσο με τον Μάιο του 2010 που μπήκαμε στα μνημόνια. Άρα κύριοι του ΣΥΡΙΖΑ μην «παίζετε» με τα νούμερα.

Παραμύθι νο 2: «Αυτοδύναμη και καθαρή Έξοδος».

Η Αλήθεια: «Ακόμη και αν η χώρα βγει βραχυχρόνια στις αγορές σύντομα, ή θα χρεοκοπήσει και τυπικά, ή θα επιστρέψει στην αγκαλιά των επίσημων δανειστών».

Υπάρχει μια οικονομική «διαπίστωση»: Για να μειώνεται το χρέος μιας χώρας ως ποσοστό του ΑΕΠ πρέπει το ποσοστό αύξησης του ΑΕΠ να είναι μεγαλύτερο από το πραγματικό επιτόκιο.

Παγκοσμίως σήμερα, με πρώτη την Αμερική, τελειώνει η εποχή του φτηνού χρήματος. Η πολιτική των κεντρικών τραπεζών αλλάζει και τα επιτόκια θα αυξηθούν. Ήδη τα ομόλογα του αμερικάνικου δημοσίου παίρνουν την ανηφόρα. Σύντομα θα ακολουθήσει και η ευρωζώνη. Η κρίση χρέους συνολικά στην ευρωζώνη θα επανεμφανιστεί. Όταν λοιπόν η Γερμανία θα δανείζεται με ονομαστικό επιτόκιο πάνω από 3%, όπως και πριν την κρίση, με πόσο θα δανείζεται η Ελλάδα; Ίσως με τα ονομαστικά επιτόκια που είχαν διαμορφωθεί το 2010; Επίσης δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι και τα υπάρχουσα δάνεια από τους μηχανισμούς είναι κύρια σε κυμαινόμενα επιτόκια.

Όταν μάλιστα η οικονομία τότε της χώρας (πριν την κρίση) δεν είχε διαλυθεί σε τέτοιο βαθμό, και το δημόσιο χρέος της πριν τις αναθεωρήσεις του, το 2009 ήταν ως ποσοστό του ΑΕΠ 113%, ενώ σήμερα ξεπερνά το 185%. Βέβαια, θα πει κανείς, έχουν εξαφανιστεί τα μεγάλα, «δίδυμα» ελλείμματα, δημόσιο και εξωτερικό που είχε τότε η ελληνική οικονομία. Όμως σε συνθήκες αποπληθωρισμού ή αναιμικού πληθωρισμού, και χαμηλής ανάπτυξης-στασιμότητας, λόγω λιτότητας, που αναμένεται βραχυχρόνια- μεσοχρόνια-μακροχρόνια, το υπόλοιπο (πραγματικό επιτόκιο μείον την ανάπτυξη) επί το ποσοστό του χρέους, θα είναι σημαντικό και πολύ μεγαλύτερο από τα όποια πρωτογενή πλεονάσματα. Η δυναμική του δημόσιου χρέους, στην πραγματικότητα η δυναμική ενός τεράστιου εξωτερικού χρέους, δείχνει χρεοκοπία.

Είναι πιθανό σήμερα το ελληνικό πρόβλημα, να πάρει μια ακόμη παράταση. Ο ξένος παράγοντας φαίνεται να επιθυμεί την συνέχεια της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ και για αυτό τον ανταμείβει με καλά, άλλα με κούφια λόγια για την ελληνική οικονομία. Οι υπηρεσίες του ΣΥΡΙΖΑ προς την ευρωπαϊκή νομισματική τάξη και το κατεστημένο της Ε.Ε. ήταν υποδειγματικές. Όμως η Ελλάδα αναπτύσσει όλο και μεγαλύτερη ταχύτητα στην τροχιά της επίσημης χρεοκοπίας, και βρίσκεται όλο και πιο βαθιά στο έλεος και στην εξάρτηση από τους ξένους δανειστές.

Παραμύθι νο 3: «Η ανεργία μειώνεται και η κατάσταση στην αγορά εργασίας βελτιώνεται».

Η αλήθεια: Η μετανάστευση και η μερική απασχόληση εμφανίζουν μια αλχημιστικά μειούμενη ανεργία. Η αγορά εργασίας διαλύεται, οι μισθοί καταρρέουν.

Με στοιχεία του ΕΦΚΑ για τον Μάιο του 2017, σε σύνολο 2145 χιλιάδων μισθωτών-ασφαλισμένων του ιδιωτικού τομέα, 637 χιλιάδες εργάζονται με καθεστώς μερικής απασχόλησης, πάνω από 3 στους δέκα, και με μέσο μικτό μισθό 390 ευρώ το μήνα. (βλ: καθημερινή, 14/2). Η μερική απασχόληση κάνει θραύση, διαλύοντας τις εργασιακές σχέσεις και συμπιέζει όλο και περισσότερο τους μισθούς. Η μέση απασχόληση στις επιχειρήσεις δείχνει να ανεβαίνει κατά 2,26% (πάλι για τον Μάιο του 2017), το μέσο ημερομίσθιο όμως έπεσε κατά 2,38%.

Για να αυξάνει η απασχόληση, η συνολική εργασία (ας το πούμε έτσι) πρέπει η αύξηση του ΑΕΠ να είναι μεγαλύτερη από την αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία για το έτος 2017, το ΑΕΠ παρέμεινε στάσιμο. Κατά την γνώμη μας μειώθηκε και απλώς στους αριθμούς, εμφανίζεται ένα τμήμα του ΑΕΠ που «ασπρίζει».

Αλλά ας δεχτούμε ότι ήταν στάσιμο. Δεν γίνεται έτσι να αυξάνει η συνολική απασχόληση. Έστω ότι η παραγωγικότητα της εργασίας ανά ώρα ανέβηκε κατά 1% το 2017, οι συνολικές ώρες απασχόλησης τότε μειώνονται κατά 1%. Συνεπώς ή όποια αύξηση της απασχόλησης καταγράφουν τα στοιχεία, πρόκειται στην ουσία για αύξηση της μερικής απασχόλησης εις βάρος της σταθερής.

Επίσης οι απασχολούμενοι και στα επίσημα στοιχεία αυξάνουν αριθμητικά, λιγότερο από την μείωση των ανέργων. Αυτό οφείλεται στην καθαρή μετανάστευση. Η κατάσταση όμως είναι πολύ χειρότερη. Στην πραγματικότητα, κοντά στους 500.000 έχουν μεταναστεύσει στο εξωτερικό τα χρόνια της κρίσης, κυρίως νέοι και επιστήμονες. Π.Χ.: 12.500 γιατροί είχαν πάρει «εισιτήριο χωρίς επιστροφή» μέχρι πέρσι, ενώ 3 στους 4 τουλάχιστον νέους γιατρούς διαλέγουν να κάνουν ειδικότητα στο εξωτερικό.

Αν τώρα υπολογίζαμε ότι αυτοί που εργάζονται σε καθεστώς μερικής απασχόλησης δούλευαν κανονικά, τότε θα «περίσσευαν» άλλοι 318 χιλιάδες, θα είχαμε δηλαδή 318 χιλ. περισσότερους ανέργους. Επίσης πολλοί στην πραγματικότητα άνεργοι (μηχανικοί, ελ. Επαγγελματίες, «μαθητευόμενοι» σε σεμινάρια, κλπ) καταγράφονται ως απασχολούμενοι, ενώ άλλοι (που δεν έψαξαν για δουλειά λόγω απογοήτευσης το τελευταίο διάστημα) καταγράφονται από την ΕΛΣΤΑ ως μη οικονομικά ενεργοί.

Συμπερασματικά, λείπουν από την χώρα, 2 εκατομμύρια θέσεις εργασίας και ο εφιάλτης στην αγορά εργασίας επιδεινώνεται καθημερινά.

Παραμύθι νο 4: «Φταίει η διαχείριση της δεξιάς για την χρεοκοπία και τα μνημόνια».

Η Αλήθεια: «Η Ελλάδα χρεοκόπησε λόγω τεράστιων εμπορικών ελλειμμάτων, που καλύφτηκαν από εξωτερικό δημόσιο χρέος, με λίγα λόγια, η κύρια αιτία της χρεοκοπίας είναι η συμμετοχή στην ΟΝΕ».

Με αφορμή το ζήτημα των φαρμάκων, αναπτύσσεται ένα σενάριο που ενοχοποιεί την «δεξιά» για αλόγιστες δαπάνες, μίζες και αρπαγή του δημόσιου χρήματος, και έτσι επιχειρείται να αθωωθεί, η πολιτική των μνημονίων και του ΣΥΡΙΖΑ. Όμως όλα αυτά είναι περίπου το ίδιο, με το να ισχυριστεί κάποιος, ότι το συνάχι δημιουργεί τον καρκίνο.

Το 2007-2008 το εξωτερικό έλλειμμα της χώρας έφτασε το 15% του ΑΕΠ, 35-40 δις ετησίως. Δεν είναι καθόλου άσχετο με το ότι το ευρώ έφτασε στο 1,6 δολάρια, και το ότι το ελληνικό ευρώ (λόγω υψηλότερου πληθωρισμού, έγινε το πιο σκληρό ευρώ της ευρωζώνης). Υπήρχε δηλαδή πολλαπλή υπερτίμηση της πραγματικής συναλλαγματικής ισοτιμίας της Ελλάδας έναντι όλων των βασικών εμπορικών της εταίρων, διογκώνοντας το εμπορικό έλλειμμα. Ουσιαστικά, ήδη από το όταν μπήκαμε στο ευρώ, η δραχμή, ήταν υπερτιμημένη, λόγω της ανάλογης πολιτικής της σκληρής δραχμής, μια που και τότε το εξωτερικό έλλειμμα πλησίαζε το 8% του ΑΕΠ.

Αν δεν ήμασταν στο ευρώ θα είχε γίνει διολίσθηση-υποτίμηση¹ της δραχμής και τα πράγματα θα έμπαιναν σε ισορροπία. Αντίθετα λόγω της συμμετοχής στο ευρώ, τόσο ο ιδιωτικός τομέας όσο και ο δημόσιος τομέας αντιμετώπιζαν την εμπιστοσύνη των αγορών και των ξένων αποταμιευτών. Οι τράπεζες γέμισαν με ξένες καταθέσεις, ενώ ο δημόσιος τομέας δανειζόταν (όπως είπαμε και παραπάνω) με μηδενικά ή και αρνητικά πραγματικά επιτόκια. Ένα μεγάλο μέρος του εμπορικού ελλείμματος ισοφαρίζονταν από τον δανεισμό του δημόσιου τομέα από το εξωτερικό. Το 80% του δημόσιου χρέους πέρασε σε χέρια ξένων και σε γαλλικές και γερμανικές κ.α. τράπεζες. Ο δανεισμός και η υψηλή ισοτιμία στρέβλωσε σε σημαντικό βαθμό και την οικονομία με αποκορύφωμα την φούσκα στα ακίνητα.

Είναι εντυπωσιακό ότι η Ελλάδα χρεοκόπησε σε μια εποχή που για χρόνια δανειζόταν με μηδενικά ή αρνητικά πραγματικά επιτόκια. Πρόκειται για παραλογισμό, που μόνο η ΟΝΕ μπορούσε να δημιουργήσει.

Όταν ξεκίνησε η κρίση, οι αγορές έριξαν τα βλέμματά τους στα ελλείμματα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, δηλαδή στα ελλείμματα ανταγωνιστικότητας των χωρών του Νότου και όχι στο ύψος του δημόσιου χρέους. Παράδειγμα η Ισπανία, που είχε δημόσιο χρέος μικρότερο και από την Γερμανία και πολύ κάτω και από αυτό της συνθήκης του Μάαστριχτ (60% του ΑΕΠ).

Η κρίση λοιπόν στην Ελλάδα οφείλεται στην σχέση κέντρου-περιφέρειας, στις διαφορές ανταγωνιστικότητας στην ΟΝΕ, και η πατρίδα μας ως η πιο αδύναμη οικονομία του Νότου πληρώνει και το πιο μεγάλο τίμημα.

Παραμύθι νο 5: «Θα έρθουν Ξένες Επενδύσεις που θα φέρουν την ανάκαμψη»

Η Αλήθεια: «Καμία οικονομία δεν σώνεται από Ξένες Επενδύσεις, χρειάζεται δικό της σχέδιο, και αυτές που γίνονται στην Ελλάδα είναι επιβλαβείς για την οικονομία»

Μία οικονομία, σε όση λιτότητα και εάν εξαναγκαστεί, δεν δύναται να στηριχτεί μόνο σε Άμεσες Ξένες Επενδύσεις (ΑΞΕ). Δεν υπάρχει κανένα τέτοιο ιστορικό παράδειγμα χώρας. Αντιθέτως, μάλιστα, οι ΑΞΕ είναι καταρχήν επιβλαβείς για την Ελλάδα, διότι δεν πρόκειται (και θα πρόκειται) για επενδύσεις εξαγοράς δημόσιων και ιδιωτικών επιχειρήσεων ή υποδομών, μειώνοντας μεσοχρονίως-μακροχρονίως τα έσοδα του δημοσίου τομέα και αποστραγγίζοντας περαιτέρω την οικονομία, δια της ελεύθερης (ελέω και «Μάαστριχτ»!) εξαγωγής κερδών στο εξωτερικό. Και δεν θα πρέπει να ξεχνούμε ότι: Πρώτον, ακόμα και κατά τα «χρυσά χρόνια» του ευρώ, οι ΑΞΕ συνέβαλαν κατά λιγότερο από 0.5% στη χρηματοδότηση του ελλείμματος του ελληνικού Ισοζυγίου Τρεχουσών Συναλλαγών. Δεύτερον, οι μεγαλύτερες από αυτές τις επενδύσεις ήταν τύπου εξαγοράς ελληνικών μονάδων παραγωγής υπηρεσιών. Τρίτον, ούτε ο Μαρκεζίνης, πριν και μετά την – κατά τα λοιπά – επιτυχημένη εξωτερική υποτίμηση του 1953, και παρά τα συσταλτικά μέτρα οικονομικής πολιτικής που εφαρμόστηκαν, μπόρεσε να προσελκύσει σημαντικές ΑΞΕ.

(1): Ενδεικτικά αναφέρω ότι το μέσο έλλειμμα του Ισοζυγίου Τρεχουσών Συναλλαγών ήταν: 1960-1970 (-2, 6), 1970-1980 (-3,9), 1980-1985 (-5,5), 1985-1990 (-3,1), 1990-1995 (-1,4). Μετά την συνθήκη του Μάαστριχτ άρχισε η πολιτική της σκληρής δραχμής για να μειωθεί ο πληθωρισμός και να μπούμε στην ΟΝΕ. Εκεί άρχισε ο φαύλος κύκλος (που οδήγησε εντός ΟΝΕ, στην χρεοκοπία) σκληρή δραχμή-εμπορικό έλλειμμα-δανεισμός από το εξωτερικό- αύξηση της διαρροής τόκων στην αλλοδαπή που κατέληξε στα πρωτοφανή ελλείμματα του Ι.Τ.Σ, στο 7,61% πριν μπούμε επίσημα στο ευρώ, με κορύφωση το 15% του 2007-2008. Εκεί πια τελείωσε η ψευδαίσθηση της «χρυσής» εποχής της συμμετοχής μας στην ΟΝΕ και ξεκίνησε η πραγματικότητα της σκληρής προσαρμογής, μιας αδύναμης οικονομίας στους πιο σκληρούς κανόνες του απόλυτου νεοφιλελευθερισμού που επικρατούν παγκόσμια, δηλαδή μέσα στον ισχυρό πυρήνα της ζώνης της υπερπαγκοσμιοποίησης (Ε.Ε.).